Ulusal Sağlık Servisi (NHS) 1948 yılında kurulduğunda, sağlık alanında eşitisizlikleri ortadan kaldıracağı düşünülmüştü. Neredeyse kimse, toplumsal merdivenin tepesinde ya da aşağısında ortalama yaşam sürelerinin nasıl değişkenlik gösterdiği konusunda fikir sahibi değildi. Doktorlar bile yanlış bir şekilde “yönetici stresinin” kalp krizlerinde en büyük etkenlerden biri olduğuna inanıyordu.
Ancak ölümlerin en başta gelen sebeplerinin vasıfsız işçilerde ve ailelerinde, profesyonellere kıyasla iki ya da üç kat daha fazla görüldüğü söylenmiyordu. Aynı zamanda, ölüm oranları arasındaki uçurum 1930’lardan itibaren artış gösterdi. Ölüm oranlarındaki bu derecede bir sınıfsal eşitsizlik toplumda büyük şoka neden oldu.
1977’de, Douglas Black’in başkanlığında, Sağlıkta Eşitsizlik Çalışma Grubu kuruldu. Dünya üzerinde böyle bir grup ilk oldu. Bu gelişmeyi 1980’de yayınlanan Siyahi Raporu takip etti ve İngiltere’deki sağlık eşitsizliklerini ortaya koydu. İşçi partisi liderliğinde yapılan çalışma, Margaret Thatcher’ın muhafazakar hükumeti tarafından reddedildi. Thatcher’ın sağlık bakanı, “raporun önerileri ışığında yapılacak ek harcamaların (yıllık 2 milyar sterline ulaşabilecek bir miktar) mevcut ya da yakın gelecekteki ekonomik koşullarda oldukça gerçek dışı olduğunu açıkça belirtmek isterim” dedi. Rapor tatil gününde yalnızca 260 kopya olarak basılmış olsa da, ani bir coşku yarattı.
Yine de Thatcher hükumetinden sonra gelen yönetimler bu soruna olumlu yönde bir çözüm getiremedi. 2010 yılı sonrasında sağlık alanında eşitsizlikler artış gösterdi. İngiltere’nin en yoksul bölgelerinde yaşayan insanların ortalama yaşam süresinin toplumun geri kalanına kıyasla kadınlarda 7 yıl, erkeklerde 9 yılın üzerinde daha kısa olduğu ortaya çıktı. İnsanların ne kadar süreyle sağlıklı yaşayabileceği konusundaki farklarsa daha da büyük. Her iki cinsiyet için neredeyse 20 yıl.
Korona virüs pandemisi bu eşitsizlikleri zirveye taşıdı. Virüsten en çok düşük gelirliler, yoksul bölgelerde yaşayanlar, siyahiler ve etnik azınlıklar etkilendi. İngiltere’nin kabul edilemez sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri, direncini kırdı ve ülkeyi korona virüsün etkilerine diğer Avrupalı komşularından daha fazla maruz bıraktı.
Siyahi Raporu sağlık alanındaki eşitsizlikleri, diyet, mesleki riskler, sigara kullanımı gibi başlıklar altında incelemişti. Stres bu listeye dahil değildi. Ancak bu rapordan 40 yıl sonra, bir insanın sağlığını kaybetmesinin en önemli nedenlerinden birinin kronik stres olduğunu biliyoruz.
Kronik stresin en temel nedenlerinden biriyse toplumsal dokuda gizli. Yaşamlarımızda ve ilişkilerimizde ortaya çıkıyor. Düşük sosyal statü, ırkçılık ve yoksulluk öne çıkan sebepler.
Herkes değer görmek ve onaylanmak ister. Küçümsenmek ya da reddedilmek acı verir. Düşük gelirin, ırkçılığın, cinsiyetçiliğin yarattığı toplumsal yaralar çok derin ve kabul edilemez.
Korona virüs pandemisi yeniden sağlık alanında ve ekonomik alandaki eşitsizliklerimizi su yüzüne çıkardı. George Floyd’un ölümü, ırkçılığın korkutuculuğunu bir kez daha gösterdi. Dolayısıyla şu günlerde statükoya geri dönüş yerine “daha iyi bir geri dönüşün” tartışılıyor olması sevindirici.
Sağlığı ve direnci korumak için neler yapılmalı? Burada kilit konu, sınıf ve statünün, önyargı ve ayrımcılığın daha büyük gelir uçurumlarıyla güçleniyor olması. George Bernard Shaw’ın da dediği gibi, “gelir eşitsizliği, insanlığın geniş, güvenli ve verimli topraklarını alıp, uçuruma sürüklüyor”, böylelikle bazı insanlar çok değer görürken, diğerleri görmüyor. Zenginler daha üstün görülürken, yoksullar küçümseniyor.
Durum daha da basit olamazdı: neredeyse bugün karşılaştığımız tüm problemler toplumdaki statüden kaynaklanıyor. Statü farkları arttıkça toplumsal düzen bozuluyor ve sorunlar artış gösteriyor. Daha işlevsel bir toplum ve daha sağlıklı bir nüfus hayal ediyorsak, pandemiden daha güçlü çıkabilmek için gelir eşitsizliğine son vermeliyiz.
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.